تاریخچه شرکت ماک در ایران

کامیون‌های ماک، کامیون‌های آمریکایی هستند که در دنیا بسیار معروف شد. این کامیون‌ها قدرت، سادگی، زیبایی و مقاومت بالا دارند؛ اما از همان ابتدا مخصوص آب و هوای ایران درست نشده بودند. با شروع جنگ جهانی این کامیون وارد ایران شد و از آن زمان به لطف مهندسی‌های اصغر قندچی در ایران ماند و همین‌جا تولید شد. در این مقاله نگاهی به تاریخچه شرکت ماک در ایران می‌اندازیم.

کامیون‌های ماک قدمتی 115 ساله دارد. این کامیون‌ها که هم اکنون شرکت ساخت آنها زیر مجموع ولوو شناخته می‌شود، در جنگ جهانی به قسمت‌های شرقی تر نفوذ کرد. تا قبل از تأسیس ایران کاوه تولید کننده ایرانی وجود نداشت که این کامیون‌ها را در ایران بسازد و این کامیون‌ها از شرکت‌های خارجی خریداری می‌شد.

آغاز کار اصغر قندچی

اصغر قندچی کسی که برای اولین بار کامیون‌های ماک را به ایران آورد و سرنوشت تاریخچه شرکت ماک در ایران را رقم زد، زندگی‌اش را با کارگری و آهنگری در گاراژهای ماشین به ویژه ماشین‌های سنگینی چون کامیون می‌گذراند. پدر او وکیل بود و دوست داشت تا پسرانش تحصیل کرده باشند ولی قندچی، همچنان که از درس بیزار و فراری بود، از کار لذت می‌برد و دوست داشت کارهای فنی انجام دهد.

بالاخره او در 16 سالگی اولین دکان خود را باز کرد و کم کم آن را توسعه داد تا زمانی که از یک دکان کوچک به زمینی به مساحت 250 هزار متر مربع رسید. کار وی تعمیر و دست‌کاری در موتورها بود. قندچی کارش را با سواری آغاز کرد و کم کم وارد حوزه ماشین‌های سنگینی چون اتوبوس و کامیون شد. در مصاحبه‌ای آقای قندچی می‌گوید که کارش را با کپی کردن از کارهای خارجی آغاز کرده و با هوش و ابتکاری که داشته نمونه‌هایی همانند آنها بلکه هم بهتر ساخت.

نقش جنگ جهانی دوم در ورود کامیون‌های ماک به ایران

با شروع جنگ جهانی دوم حضور کامیون‌های ماک در ایران پررنگ­تر شد و تحولی در تاریخچه شرکت ماک در ایران به وجود آورد. این ماشین‌ها همچون دیگر کامیون‌های بوزینگ، گرام و ماگیروس برای مقاصد جنگی در جنگ جهانی وارد ایران شدند. البته استقامت زبان زد کامیون­های ماک بود که آن را از بقیه کامیون­ها متمایز می‌کرد و برای همین خیلی زود محبوبیت یافت و در ایران تعدادش بسیار شد.

پس از شروع جنگ جهانی دوم و راه‌های زمینی موجود در ایران که متفقین را به یکدیگر، این کامیون‌ها ایران را برای مسیرهای جنگی خود انتخاب کردند ولی مشکلی که وجود داشت این بود که این کامیون‌ها با آب و هوای ایران سازگاری نداشتند. این کامیون‌ها اغلب در بنادر جنوبی برای نقل و انتقالات کالا استفاده می‌شدند. کامیون‌های ماک بزرگ ساخته شده برای جنگ در آب و هوای اروپایی، در کویر و هوای گرم ایران جوش می‌آوردند. قندچی کسی بود که توانست با ایجاد تغییرات در کاربراتور این کامیون‌ها اقدام به رفع این مشکل کند. همچنین جاده‌های ایرانی بسیار ناهموارتر از آن بودند که شاسی‌های کوتاه این کامیون‌ها بتواند از آن عبور کند، پس قندچی شاسی آنها را تا یک متر بلندتر کرد.

شروع ساخت کامیون‌ها در ایران

پس از بازدید محمدرضا شاه از گاراژ قندچی در دوره 6 ماهه اولتیماتوم برای ساخت کارخانه، وی توانست نظر شاه را به هوش و ذکاوت خود جلب کند و اولین مجوز تولید خودرو در ایران را از دولت وقت بگیرد. در سال 1342 شرکت ایران کاوه تأسیس کرد. شرکتی که به تولید کامیون‌های ماک پرداخت. نام این شرکت برگرفته از نام ایران و کاوه آهنگر است که قندچی نیز چون خود آهنگر بود آن را برای شرکت خود انتخاب کرده است.

در این شرکت، کامیون‌های اصلاح شده­ نسخه خارجی –آمریکایی– تولید می‌شد که چون با شرایط آب و هوایی و جاده‌ای سازگارتر بود، بیشتر از نسخه اصلی خود توانست مشتری به خود جذب کند. علاوه بر شاسی‌بلند، تغییرات اساسی در موتور و کاربراتور، اتاق این کامیون نیز در ایران ساخته شد. این شرکت بزرگ 40 هزار کارگر و کارمند و نمایندگی فعال در ایران داشت.

پس از بازسازی کامیون‌های ماک در ایران، این شرکت آمریکایی تصمیم گرفت که دستی در تاریخچه شرکت ماک در ایران داشته و تولید این کامیون‌ها در ایران کمک کند. این شرکت به ایران موتورهای خودش را می‌داد. تولید این کامیون‌ها با موتور شرکت ماک برای فروش ارزان‌تر از کامیون‌های وارداتی تمام می‌شد. این شرکت توانست چیزی حدود 8 هزار ماک در ایران تولید کند و به فروش بگذارد.

این شرکت پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سایپا دیزل تغییر نام پیدا کرد و دست از تولید کامیون‌های ماک کشید. شرکت ماک نیز که در این زمان بخشی از شرکت خودروسازی ولوو شده بود نیز باعث شد تا شرکت سایپا دیزل از پس از آن به تولید دیگر محصولات ولوو و مونتاژ آنها بپردازد.

ادامه کار کامیون سازی در جنگ تحمیلی

در دوران جنگ تحمیلی عراق، علاوه بر نیاز به کامیون در نقل و انتقالات افراد و کالاها نیاز روزافزون به تعمیر تانک‌ها نیز به وجود آمد. قندچی که پس از انقلاب اسلامی مالکیت کارخانه را از دست داده بود، دست از کار نکشیده و همچنان به تولید کامیون‌های مورد نیاز به جنگ پرداخت. تانک­های خریداری شده، اغلب همه نقض فنی داشتند و در آن زمان لوازم مورد نیاز برای به راه‌اندازی تانک‌ها به ایران داده نمی‌شد ولی جناب قندچی زحمت به راه اندازی تانک‌های زمین گیر را قبول کردند. همچنین تعمیر و ارتقا بسیاری از تانک‌های جنگی نیز با هزینه شخصی این شخص بزرگوار انجام گرفت. پس از جنگ از ایشان تقدیرات بسیاری به عمل آمد.

از آقای قندچی به عنوان پدر صنعت کامیون سازی ایران یاد می‌شود که توانست برای اولین بار کامیون‌های خارجی را بدون مونتاژ در ایران تولید کند.

پس از گذشت 70 سال از تاریخچه شرکت ماک در ایران هنوز هم نزدیک به دو هزار کامیون ماک در جاده‌های ایران در کار هستند. این کامیون‌ها اولین کامیون‌های ساخت ایران محسوب می‌شود و از کیفیت بالایی ساخته شده که باعث شده پس از گذشت تمام این سال­ها هنوز روی پای خود بایستد.

منابع :

1. سایت BBC فارسی
2. سایت انتخاب دات آی آر